Het nieuwe leren is on-leren
Eerder dit jaar kwam ik aan op het vliegveld van Dublin. We pikten daar meteen een huurauto op, waarmee we een roadtrip door het miezerige maar geweldig mooie Ierse landschap zouden maken.
Al bij het verlaten van de parkeerplaats van het verhuurbedrijf bleek links rijden best een ‘dingetje’. Schakelen, richting aangeven, ruitenwissers bedienen; het werkte allemaal net anders dan je gewend bent. Maar ook: uit welke richting komt het verkeer nu ook alweer? En hoe neem je een rotonde?
Met zo’n twintig jaar in het bezit van een rijbewijs bleek links leren rijden niet het probleem. Het on-leren van rechts rijden daarentegen, leverde een paar spannende momenten op.
Ander wereldbeeld
Om ons continu te blijven ontwikkelen, leren we. Dat doen we vooral door kennis en skills toe te voegen aan de kennis die we al hebben.
Vaak is dat kennis die we nog op school geleerd hebben. En – laat ik voor mezelf spreken – dat was een tijd waarin er een ander paradigma, een ander wereldbeeld heerste. Waarin hiërarchie vanzelfsprekender was in organisaties. Waarin internet ontbrak – of in ieder geval minder dominant was. We dachten nog heel anders over organiseren, over veranderen, over implementeren.
En ook al zijn we inmiddels volop bezig met het invoeren van principes van zelfsturing en spreken we vloeiend lean en agile, toch is de bril waarmee we naar de wereld kijken nog min of meer dezelfde als toen we uit de schoolbanken kwamen.
Einstein
Maar, om er maar eens een Einsteiniaanse wijsheid in te gooien, we kunnen problemen niet oplossen met de denkwijze die het heeft veroorzaakt. Toch is dat wat we vaak nog doen.
Terwijl de wereld om ons heen doorlopend en in een hoog tempo verandert grijpen we onbewust naar de middelen die we kennen, die vertrouwd zijn, om vraagstukken aan te pakken.
En dus heeft onze agile-aanpak stiekem nog een degelijke jaren ’90 PRINCE2 ondertoon. Of kijken we als zelfsturend team vragend naar boven als we vastlopen. Niet omdat we geen vertrouwen hebben in het nieuwe, maar omdat we het oude zó in ons denkkader geautomatiseerd hebben, dat we bijna niet anders kunnen. Het gebeurt gewoon.
On-leren
In mijn werk merk ik dat de meest succesvolle organisaties of teams niet per se die met de hoogst of meest opgeleide professionals zijn. Het meest succesvol zijn ze waar ze het meest lenig zijn in het shiften van paradigma.
Waar ze in staat zijn om snel te schakelen naar nieuwe mentale modellen. Andere manieren om de wereld te duiden en om problemen op te lossen. Manieren waar onze ‘oude’ kennis geen volwaardige oplossing meer voor biedt. Waar ze durven spelen en experimenteren met nieuwe ideeën over aansturing, leiderschap of governance als de nieuwe werkelijkheid daarom vraagt.
En om die lenigheid te ontwikkelen is het niet belangrijk om te leren, of om nieuwe kennis en skills toe te voegen aan je bestaande kennis. Het is juist belangrijk om te on-leren. Om denkpatronen of mentale modellen die niet langer effectief of compleet zijn, los te laten. Maar ja, waar zit die knop?
Fasen
On-leren gebeurt in drie verschillende fasen.
1. Erken dat een oud denkmodel niet langer relevant of effectief is voor actuele vraagstukken.
Dit is meteen de meest uitdagende fase. Zoals een vis zich niet bewust is van het water, zijn wij ons niet zo bewust van onze mentale modellen. Bovendien hebben we onze loopbaan, reputatie of carrière er vaak op gebouwd. Het voelt dus op zijn zachtst uitgedrukt ongemakkelijk als we oude paradigma’s los moeten laten.
2. Zoek een model dat beter bij de huidige evolutiefase past.
In het begin zul je dat nieuwe model nog met oude ogen bekijken en dat hoort er helemaal bij. Weet je bijvoorbeeld nog, de eerste keer dat je zakelijk gebruik maakte van social media? LinkedIn gebruikte je waarschijnlijk puur als digitaal CV en Facebook misschien alleen om je papieren boodschap óók digitaal te verspreiden. En je vroeg je waarschijnlijk, net als ik, af of dat nou echt zoveel beter was.
Naarmate je meer vertrouwd raakte met dit nieuwe paradigma, merkte je dat er een soort nieuwe virtuele samenwerkingsdimensie is ontstaan. Je gebruikt inmiddels op een natuurlijke manier de kracht van digitale communities, van interactie en verbinding of zelfs co-creatie met mensen die je in ‘het echte leven’ niet kent.
3. Slijt nieuwe gewoontes in.
Net als met het aanleren van andere nieuwe gewoontes zul je regelmatig terugvallen in je oude manier van denken en handelen. Vergelijk het met het adopteren van een gezondere leefstijl of nieuw dieet. Ook dan zijn er momenten waarop je makkelijker terugvalt in oud gedrag. Als je moe bent. Als je afgeleid wordt of stress hebt. Als je je daar van bewust bent, kun je triggers gebruiken die je helpen op het goede spoort te blijven.
Leer on-leren
On-leren is iets wat je (paradoxaal, ik weet het) kunt leren. Omdat ook leren zelf onderhevig is aan een nieuw wereldbeeld is het misschien wel correcter om te zeggen: on-leren is het nieuwe leren.
Om af te sluiten met nog een wijsheid van Einstein:
Het enige wat mijn leerproces in de weg staat, is mijn opleiding.