Een nieuw paradigma voor organisaties
In zijn boek Reinventing Organizations laat auteur Laloux zien dat de manier waarop we samenwerken in organisaties een vertaling is van ons wereldbeeld.
Door gebeurtenissen in de wereld, de ontwikkeling van nieuwe technologieën en nieuwe vraagstukken, verandert ons bewustzijn. Er doemen situaties op die we met ‘oud denken’ niet adequaat kunnen benaderen of oplossen. Er ontstaat dan een kantelpunt waardoor van alles begint te verschuiven: de economie, wetgeving, machtsstructuren, de rol van religie, maar ook hoe we organisaties vormgeven.
De organisaties zoals we die nu kennen, zijn in die zin ‘gestolde wereldbeelden’. Waar het bewustzijn in de samenleving razendsnel verandert, veranderen organisaties niet in hetzelfde tempo mee.
Reinventing Organizations is wat mij betreft hét organisatiekundig handboek van het afgelopen decennium. Tijdens het lezen betrapte ik mezelf erop dat ik regelmatig hardop ‘ja!’ riep. De duiding van Laloux heeft de manier waarop ik naar organisaties en leiderschap kijk veranderd.
Turbulentie
Het afgelopen jaar heeft de wereld op haar grondvesten doen schudden. Alles leek tegelijk op spanning te komen: een wereldwijde pandemie, #metoo, Black Lives Matter, de affaire rondom de kinderopvang toeslag, de macht en tegenmacht-discussie. En dat zijn maar een paar van de bewegingen.
Met zoveel turbulentie kan het niet anders dan dat ons bewustzijn verandert. Sta mij toe om in dit artikel te dromen over het paradigma dat nu aan het ontstaan is. In die droom is het cyane denken van Laloux inmiddels gesneden koek: zelfsturing is gemeengoed geworden en mensen voelen alle ruimte om zich als totaalpakket te ontplooien in hun werk. Een betekenisgevend doel is de brandstof voor de hele organisatie.
Volgen we de kleuren van de regenboog dan komt na cyaan de kleur indigo. Hoe ziet indigo bewustzijn eruit? En wat betekent het voor organisaties? Ik deel een paar ontwikkelingen met je die ik zie opdoemen.
Van cyaan naar indigo
1.Regeneratief leiderschap
Het economische model van de afgelopen decennia heeft ons veel gebracht. We hebben meer welvaart en we leven langer dan ooit tevoren. Althans, in een deel van de wereld. Maar het heeft ons ook veel gekost. Uitputting van natuurlijke grondstoffen, ongelijke verdeling van kansen en middelen, onherstelbare schade aan het milieu. Een fundamentele omwenteling in hoe we denken en acteren is nodig.
Het indigo bewustzijn brengt een meer gebalanceerde kijk op vooruitgang met zich mee. Met leiders die als belangrijke bottomline hebben: wat je als bedrijf doet, mag niet meer kosten dan het opbrengt.
Onder de streep is het hoogste doel van regeneratieve organisaties om positief bij te dragen aan aarde, mens en een eerlijke verdeling. Het gaat om waardecreatie voor het collectief op een menselijke, natuurlijke en integere manier. Het ondersteunt de evolutionaire dynamiek van het leven in plaats van die tegen te werken. Als daar goed geld mee wordt verdiend is dat prima, mits dat geen negatieve effecten heeft voor het grotere geheel.
2. Neurodiversiteit als het nieuwe normaal
Er is een verschuiving merkbaar van een rationele naar een meer relationele blik. We beseffen dat de grootste waarde van organisaties (net als hun grootste problemen trouwens) voortkomt uit interacties, onderlinge dynamieken en afhankelijkheden.
Met indigo bewustzijn gaan we nog een stap verder. We hebben ondervonden dat puur rationeel, logisch denken onze innovatiekracht, samenwerking en empathie regelmatig in de weg staat. Iets wat nog eens versterkt werd door de collectieve kramp van een pandemie. Onzekere tijden maken dat we nog meer vasthouden aan structuren waar we zekerheid aan denken te ontlenen.
Lange tijd was er weinig aandacht voor rechter hersenhelft-kwaliteiten. Er werd vooral waarde gehecht aan het lineaire denken van de linker hersenhelft. Maar nu krijgt de intuïtieve, conceptuele, dromerige kant van ons brein meer speelruimte. De rechter hersenhelft ‘weet’, terwijl de linker hersenhelft ‘denkt’ en theoretiseert. Toenemende complexiteit vraagt om beide: analytisch denken, maar ook verbeeldingskracht, creativiteit en intuïtie. Neurodiversiteit wordt het nieuwe normaal en dat gaan we merken in hoe we ons straks organiseren en in hoe we samenwerken.
3. Omarmen van niet weten
Onzekerheid is de enige constante. Als het afgelopen jaar ons iets heeft geleerd is het dat de toekomst zich lastig laat voorspellen of controleren. Hoe stevig onze forecasts, plannen van aanpak en planningen ook zijn.
Toch houden we nog steeds hardnekkig vast aan onze zorgvuldig gebouwde constructen. Het ontbrak ons tot nu toe simpelweg aan taal en tools waarmee we onzekerheid kunnen verdragen.
Omgaan met onvoorspelbaarheid vraagt niet om riscomanagement, maar om onzekerheidsleiderschap: jezelf en je omgeving leren omgaan met dit gegeven. Niet langer verschuilen achter de illusie van zekerheid of zekerheid najagen met bureaucratie en overbodige controles.
Onzekerheid en onvoorspelbaarheid zijn een gegeven, wendbaarheid en flexibiliteit in ons denken, ons gedrag en onze aanpak zijn onze opdracht.